[Việt Nam] Hà Hương Phong Nguyệt (1912

Một bữa nọ Nhơn ngồi nghĩ lợi, lòng thị Hoa có ngỡi lắm thay, đem bạc vàng đáp tấc công dày, lại đành phận em trai chị gái. Phần dưỡng phụ cũng đền ơn đáp ngãi, rồi lại đem của cải làm đoan, lớp thì cho lập nữ học đường, lớp thì để dưỡng đường nuôi bịnh. Lớp lại giúp nhà bảo sanh trong tỉnh, bởi vậy, người đồn Nhơn đức sánh đất trời; buổi chiều kia rảnh bước dạo chơi, bỗng lại gặp thơ mời tức tốc.

Nhơn tiếp lấy khai phong ra đọc, ủa lạ nầy, người ni là ai mà nói bốc biết ta, hay là người có dạ tây tà, giả chước vời tà mà hại? Can chi! Hễ là mình làm phải, ai đem điều bất ngãi trả cho; nghĩ vậy rồi Nhơn mới hẹn hò, em về thưa lại, sáng ngày lối chín giờ có mặt.

Tảng sáng mới vừa mở mắt, Nhơn hối người lật đật thắng xe, nhắm Thủ thừa giục ngựa bôn ba, mười giờ mới tới nhà người tiếp. Nhơn mới trao báo thiệp, nghe tiếng trong dạy kíp mời vào, thấy một người tuổi cũng đã cao, cất tiếng chào quới khách.

Lại rằng: “Tôi nay đà đầu bạc, xin quới nhơn mựa trách chấp giá, vì bịnh nên chẳng đặng tiếp xa, ươn yếu như là trái chín. Lúc thì mê lúc thì tỉnh, số vô thường trước phải tính xong, bấy lâu nay thường mắn tiếng ông, nhơn đức khắp trong thiên hạ. Vì già muốn để lời vàng đá, xin tưởng tình giữ dạ đừng sai, già một mình không gái không trai, ngoài cũng chẳng có ai thân thích. Gia tài lão xem ra chẳng ít, nên lão muốn tạm đôi hàng bút tích di truyền, một mai dầu lão xuống cửu tuyền, ông ráng chí giúp yên cho lão.

“Hai mươi năm trước (1894) thời còn điên đảo, mang chữ nghèo gia đạo vỡ tan, ra thân đi rảo khắp xóm làng, kiếm phương thế làm ăn qua buổi. Một ngày nọ trời vừa muốn tối, lão gặp một nàng chừng lối đôi mươi, chỗ quạnh hiu chẳng có bóng người thấy sắc nước hương trời lòng giục. nào kể đến những điều sĩ nhục, ép uổng nàng dâm dục lộ đồ, bởi vì chưng phận mỏng thế cô, nàng phải chịu dâm ô như vậy.

Rồi hoa bướm phân tay từ đấy, không thấu họ hàng chi cả. Lão biết có một điều, bên tả ti có đeo cà rá, chữ dấu đề xem quả G.C, từ ấy nhẫn nay, lão ăn năn thương phận nữ quê, chẳng biết có an bề chăng nhẽ!

Ông gắng chí tìm mối mang cho tẻ, quả thật vậy thật, nửa của nầy ông sẽ tương giao, còn nửa thì ông đem giúp bạn đồng bào, nuôi dưỡng những kẻ nào côi cút. Ông cầm lấy tờ ni ký chúc, đặng mà giúp cho già trong lúc lìa quê, phận già đành sống ở thác vui về, miễn rửa sạch mọi bề tội lỗi.”

Nhơn mới nói: “Ngài tưởng đến lẽ đâu tôi từ chối, nguyện hết lòng tìm mối cho ra, vậy xin ngài an dưỡng thân già, để mặc trẻ gần xa liệu lượng.”

Về tới nhà Nhơn kêu người tới mướn, rảo đi cùng tứ hướng hỏi thăm; phú ông đà chết đã quá năm, mà Nhơn chửa kiếm tầm ra đặng.

Kìa một tấm lều tranh trong hóc vắng, dưới bóng cây che nắng tối ngày, bề trong xem dọn dẹp rất sơ sài, ngoài trồng tỉa coi hoài không mỏi mắt. Giàn khổ qua bỏ vòi vặt vặt, đám bí rợ bông trổ sắc vàng vàng, trước trăm vồng đâm những ngọn dây lang, sau ngàn bụi rẽ hàng môn tía.

Bên tả thì đám mía, bên hữu tỉa bắp con, chung quanh có đường mòn, bốn phía gòn rào chặt. Thấy một gái kỳ dung chi sắc, theo thú quê ăn mặc bố y, tuy vậy mà kém chi người phụng nhãn nga mi, nhắm chừng theo tuổi tác chẳng cao, cả hai ngồi mà nhổ cỏ rau, trò chuyện thấp cao sự thế.

Mẹ rằng: “Nhà mình chẳng dư ăn dư để, phận ái nhi chưa dễ biết sao, như mẹ, dẫu cho rằng khổ cựa dường nào, mẹ cũng chẳng cơn nào đổi dạ. Ngặt phận trẻ nghĩ ra đau quá, cái hồng nhan lả chả biết sao?

Cũng vì nhà thiếu trước hụt sau, nên khó nỗi vàng cao đợi giá. Mẹ tính, mấy chỗ ước, con ưng đâu mẹ gả, biết đâu là vàng đá mà chờ, miễn là con an phận tóc tơ, tổ bần tiện hành bồ bận tiện.”

Nghe mẹ dạy nàng liền cất tiếng: “Mẹ vội chi những chuyện định đôi, miễn phận bèo mà khỏi nổi trôi, lo hôm sớm đền bồi nghĩa mẹ. Mẹ nghĩ đó coi, công mẹ nuôi con từ bé, mẹ nỡ nào khiến trẻ lìa xa, từ lớn khôn chưa biết mặt cha, một mình mẹ và ra hẩm hút.

Tuy là phận mồ côi mồ cút, công hạnh nầy nào súc chi ai, mớ bắp khoai đỡ dạ, những ngày công thêu tiểu đủ mai cùng tối. Tơ duyên nầy dầu lỗi, con chẳng đành chung gối với ai, có phải thì vầy bạn trước mai, bằng chẳng thì thôi, con chẳng chịu một bồn sen muốn.”

“Cha chả, phận nghèo khổ mà con mong kén chọn, mẹ e cho con khó bề giữ trọn chữ trinh, con nghĩ mà coi, chốn giàu sang ai đoái tới phận mình, nơi phường rẫy con lại khinh, đợi giá. Mẹ hỏi con, vậy chớ đâu mới là vàng đá, đâu mà đẹp dạ ái nhi, đâu phải đạo xướng tùy, đâu xứng duyên kim cải?

Bến nước mười hai phận gái, vì chưng oan trái tác thành, nguyệt lão dầu vấn chặt xích thằng, mẹ cũng khó mà nói sở sanh sở định.”